PROMOSYON CAİZ Mİ?
Bismillahirrahmanirrahim.
Kur’an’dan Mesaj: Faiz ve Alışveriş
Bakara Suresi 275-276. ayetlerde Rabbimiz şöyle buyuruyor:
“Faiz yiyenler, kıyamet günü kabirlerinden, şeytan çarpmış kimselerin cinnet nöbetinden kalktığı gibi kalkacaklardır. Bunun sebebi, ‘Alışveriş de tıpkı faiz gibidir’ demeleridir. Halbuki Allah, alışverişi helal, faizi haram kılmıştır. Her kime Rabbinden bir öğüt gelir de faizcilikten vazgeçerse, önceden aldıkları kendisine aittir. Artık onun hakkındaki kararı Allah verecektir. Kim de yeniden faizciliğe dönerse, işte onlar cehennemin yoldaşlarıdır ve orada ebedî kalacaklardır.”
“Allah, malı artırdığı sanılan faize bereket vermez ve onu eksilte eksilte sonunda mahveder. Buna karşılık, malı eksilttiği sanılan zekât ve sadakaları bereketlendirir. Allah, nankörlükte ve günahta ısrarlı olanların hiçbirini sevmez.”
Bu ayetler faizle ilişkili tüm yolların nasıl tehlikeli bir sonuca götürdüğünü açıkça ifade ediyor. Üstelik sadece ekonomik değil, aynı zamanda ahlaki bir yozlaşmayı da beraberinde getiriyor.
Vedâ Hutbesi ve Faiz Yasağı
Peygamber Efendimiz (s.a.v.), Vedâ Hutbesi'nde şöyle buyurmuştur:
“Ashâbım! Kimin yanında bir emanet varsa, onu sahibine versin! Faizin her çeşidi kaldırılmıştır; ayağımın altındadır. Lâkin borcunuzun aslını vermek gerektir. Ne zulmediniz ne de zulme uğrayınız! Allah’ın emriyle faizcilik artık yasaktır. Câhiliyeden kalma bu çirkin âdetin her türlüsü ayağımın altındadır.”
Yine başka bir hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur:
“Kim malını faiz yoluyla artırırsa, onun âkıbeti mutlakâ malının azalarak iflasa (fakirliğe) sürüklenmesidir.”
Promosyonun Gerçek Yüzü
Son yıllarda çokça konuşulan ve neredeyse kanıksanan bir uygulama: banka promosyonları. Maaşını belli bir bankadan almak koşuluyla kişiye sunulan bu paralar, aslında faizin dolaylı bir ürünüdür. Zira banka, bu maaşlar üzerinden kazandığı faiz gelirinden cüzi bir kısmını “promosyon” adı altında kişilere dağıtmaktadır.
Bugün emeklilerden memurlara, asgari ücretliden özel sektör çalışanına kadar herkes bu promosyonlara odaklanmış durumda. Maaşımı şu bankadan çekersem daha fazla promosyon alırım düşüncesiyle hareket ediliyor. Ancak bu paralar gerçekten helal mi?
Fıkhi Değerlendirme
Sual: Bankadan alınan promosyon parasını kişi kendisi için kullanabilir mi? Bu para ile vergi borcu ödenir mi?
Cevap: Faizle işleyen bankalar, yatırılan maaşlar üzerinden kazanç elde ederler. Bu kazancın küçük bir kısmını ise promosyon adıyla geri verirler. Bu paranın kaynağı haram olduğu için, doğrudan kişinin kullanması caiz değildir.
Bu tür haram paralardan kurtulmanın yolu, hiçbir sevap ümidi olmadan, sadece kurtulmak amacıyla ihtiyaç sahiplerine vermektir. Vergi ya da başka kişisel borçların bu parayla ödenmesi de caiz değildir. Zira böyle bir ödeme, kişiye menfaat sağlar. Haramdan kurtulma gayesiyle, haram para bir menfaat aracına dönüştürülemez.
Toplumda dolaşan “haram yiyen fakire verilmelidir” gibi sözler de doğru değildir. Çünkü bir mal, bir kişiye haram olabilirken başkasına helal olabilir; ancak bu, fakire verilerek sevap beklenebileceği anlamına gelmez. Aksine, İbn Abidin bu tür bir beklentiyi küfre kadar götürebilecek tehlikeli bir düşünce olarak değerlendirmiştir.
Promosyon Sevdası mı, Helal Kazanç mı?
Neden bu kadar kolay para kazanma sevdalısı olduk? Anlamak zor… Nefislerimiz artık harama karşı duyarsız hale geldi. Haram olan promosyonlar, gözümüzü boyuyor ama kalbimizi karartıyor. Haram, günaha götürür; günah ise cehenneme...
Unutmayalım:
“Umursamadan yeniliyor, promosyon...”
Sonuç ve Uyarı
Banka promosyonları, sanıldığı gibi masum bir kazanım değildir. Faizin yan ürünü olan bu paralarla dünya menfaati elde etmek, ahiret sermayesinden çalmaktır. Helal-haram hassasiyeti olan bir mümin, bu tür şüpheli kazançlardan uzak durmalı; gerekirse promosyonu iade etmeli ya da hiçbir karşılık ve beklenti olmadan ihtiyaç sahiplerine ulaştırmalıdır.
Ahmet Sağlam
Kaynak:
Fıkhi Suallere Cevaplar, Cilt 3, s. 93-94
Kur'an-ı Kerim - Bakara Suresi
Hadis Külliyatı: Müslim, İbn Mâce, Ebû Dâvûd, Taberânî
